“Wees niet bang voor innovatie”

Hoe EnergyVille zijn schatkist openzet voor de sector

“EnergyVille is een grote schatkist, maar die staat nog op een kier.” Zo omschrijft Bram De Wispelaere, sinds september general manager, de onderzoekinstelling op Thor Park in Genk. Achter die kier schuilt een compleet mini-energielandschap: labo’s voor batterijen, zonnecellen en warmtepompen, testwoningen, warmtenetten, een DC-net in voorbereiding, een voetbalstadion als proefterrein en zelfs een nagebouwde Vlaamse straat. Zijn opdracht is duidelijk: die schatkist wagenwijd openzetten voor bedrijven, installateurs en andere spelers in de energietransitie.

Van R&D tot kerncentrales

De Wispelaere is geen klassiek academisch profiel. Hij begon als R&D-ingenieur, belandde via milieutechnologie bij de VREG in de pioniersjaren van de vrijgemaakte energiemarkt, groeide door bij Luminus in retail, wholesale en productie en leidde later het distributienet op Brussels Airport.

Vervolgens trok hij naar het kabinet van federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten, waar hij dossiers opvolgde rond bevoorradingszekerheid, sociaal tarief, de energiecrisis, sanctiepakketten en de onderhandelingen over de verlenging van de kerncentrales.

“Je ziet dan echt alle hoeken van de sector: van technologie en netten tot wetgeving en prijsschokken,” zegt hij. “Die ervaring neem ik nu mee naar EnergyVille, waar al die werelden samenkomen.”

Living labs als playground voor installateurs

EnergyVille, een samenwerking tussen de Belgische onderzoekspartners KU Leuven, VITO, imec en Uhasselt, bouwde de voorbije jaren samen met Stad Genk en Thor Park nv een uniek Open Thor Living Lab uit in Genk. Dat is verspreid over Thor Park, de woonwijk Nieuw Texas, de tuinwijk van Waterschei en KRC Genk. “Het is één grote proeftuin waar we de energietransitie in echte omstandigheden kunnen testen,” zegt De Wispelaere.

• Warmtenetten – Recent werd op Thor Park het thermisch netwerk CollecThor opgestart. Dat is een 5e-generatie warmte- en koudenetwerk dat (via ondiepe geothermie + warmtekoppeling) gebouwen op de site duurzaam verwarmt en koelt. Het netwerk is modulair opgebouwd, waardoor het snel kan worden uitgebreid en opgeschaald.
• Slimme laadinfrastructuur & DC-net – Op Thor Park staat slimme laadinfrastructuur ter beschikking en wordt gewerkt aan een DC-net tegen 2027. Samen met Fluvius test EnergyVille welke toestellen rechtstreeks via gelijkspanning gevoed kunnen worden en wat dat betekent voor productie, opslag en installatietechnieken.
• Voetbalstadion als proefomgeving – Ook KRC Genk maakt deel uit van het living lab. Een grote batterij helpt er om piekverbruik, lokale productie en netimpact te balanceren.
• ConstrucThor – In 2026 opent een modulair onderzoeksgebouw met woonunits, rijhuizen, driegevelwoningen en flats. Het laat onderzoekers en bedrijven toe om technieken rond circulariteit, hernieuwbare energie, slimme sturing, binnenluchtkwaliteit en waterbeheer in realistische omstandigheden te testen.
• THOREAQ & robotica – Twee identieke labwoningen vormen een levensechte testomgeving waar oplossingen rond gebouwschil, HVAC, binnenluchtkwaliteit, energiesystemen en energiemanagement kunnen worden uitgetest en gedemonstreerd – zelfs met robotica.
• IN2PV: Een project met testveld waar de nieuwste technologieën voor zonnecellen uitgebreid worden getest. Onderzoekers focussen zich op allerhande structuren met geïntegreerde zonnecellen, gaande van overkappingen, verticale wanden en geluidsbarrières tot constructies voor in de landbouw.

“Installateurs en bouwbedrijven kunnen hier letterlijk komen kijken en testen,” benadrukt De Wispelaere. “Dit is geen ivoren toren, maar een praktijkomgeving.”

Innovatie om CO₂ omlaag te brengen en Europa sterker te maken

Achter alles wat EnergyVille doet, zit één constante: CO₂-uitstoot verlagen. Soms in grote doorbraken, soms in verrassend kleine details.

Zo toont De Wispelaere een onboard charger van een elektrische wagen – vandaag nog zo groot als een bak bier. “De basistechniek is twintig jaar oud,” zegt hij. “Hier onderzoeken twee doctoraatsstudenten hoe we datzelfde onderdeel veel compacter, lichter en efficiënter kunnen maken.” Dat betekent: minder grondstoffen, minder energieverlies en dus minder CO₂.

Die miniaturisatie past in een bredere uitdaging. “Europa wil minder afhankelijk worden van ingevoerde kritische materialen en componenten,” zegt hij. “Door hier alternatieven te ontwikkelen en te produceren, bouwen we niet alleen meer strategische autonomie op, maar creëren we ook economische groei en jobs in eigen land.”

Op dat vlak toont EnergyVille al jaren zijn sterkte. “België behoort tot de Europese top wat betreft het binnenhalen van Europese innovatie- en onderzoeksfondsen. Dankzij sterke samenwerkingen tussen kennisinstellingen, bedrijven en onderzoekscentra zoals EnergyVille worden miljoenen euro’s naar hier gehaald om nieuwe technologie te ontwikkelen. Dat is geen toeval: we hebben hier de expertise én de infrastructuur.”

Ook internationaal klinkt dezelfde boodschap. “Op de klimaattop in Brazilië werd opnieuw onderstreept dat de wereld dringend nood heeft aan betaalbare, schaalbare en duurzame technologie.”

“Voor Europa - en voor Vlaanderen - is dat een enorme kans,” zegt De Wispelaere. “We hebben misschien niet de grootste uitstoot, maar wél de brains om oplossingen te bedenken. Als wij die technologie ontwikkelen, kunnen we die wereldwijd vermarkten. Daar kunnen onze bedrijven en onze industrie echt mee winnen.”

Menselijk kapitaal: van student tot installateur tot CEO

EnergyVille telt zo’n 700 medewerkers, waarvan 600 onderzoekers en de helft internationaal. Maar het blijft niet bij onderzoek.

“We willen jongeren warm maken voor STEM-opleidingen, maar ook techniekers en installateurs de kans geven om mee te groeien met de energietransitie,” zegt De Wispelaere.

Dat gebeurt onder meer via de T2-campus op Thor Park, waar VDAB en partners opleidingen bieden rond nieuwe technieken zoals warmtepompen, bouwinnovaties en HVAC. Tijdens de Dag van de Wetenschap en via scholenbezoeken worden jongeren betrokken bij projecten zoals de Einstein Telescoop, waarbij EnergyVille meewerkt aan de duurzame energievoorziening.

Parallel loopt het traject “van student tot CEO”: doctoraatsstudenten die rond smart grids of datamanagement werken, kunnen hun kennis verankeren in spin-offs. Een mooi voorbeeld is Orion, dat focust op hoogtechnologisch datamanagement in distributienetten.

Elektrificatie, netcapaciteit en ETS2: wat verandert er?

Warmtepompen, elektrische wagens en de elektrificatie van industriële processen doen de elektriciteitsvraag stijgen. Tegelijk willen we gas stap voor stap uitfaseren. “Dat brengt twee uitdagingen,” zegt De Wispelaere. “Eén: kunnen onze netten die stijgende vraag aan, en hoe gebruiken we ze slimmer? Twee: wat doen we met onze gasinfrastructuur als die minder gebruikt wordt?”

Daarbovenop komt het Europese ETS2-systeem, dat ook verwarming en transport een CO₂-prijs geeft. Vandaag lijkt een gasketel soms nog goedkoper dan een warmtepomp, maar dat verandert door CO₂-inprijzing en aangepaste regelgeving.
Daarom rekent EnergyVille in het initiatief Paths 2050 verschillende scenario’s door: welke technologieën zetten we in, hoeveel kost dat, welke CO₂-winst levert het op, en wat betekent het voor gezinnen en bedrijven?

“Verschillende onderzoekers werden recent gehoord in het Vlaams Parlement, onder meer rond ETS2 en de impact van elektrificatie. “Wij doen geen politiek,” zegt De Wispelaere, “maar we leveren wel betrouwbare berekeningen en modelleringen die gefundeerde beleidskeuzes mogelijk maken.”

“Als je in modellen een realistische CO₂-prijs zet, zie je duidelijk dat investeringen verschuiven richting elektrische oplossingen,” zegt De Wispelaere. “Wat vandaag nog een twijfelgeval lijkt, wordt binnen enkele jaren de logische keuze.”

De echte revolutie: slimme sturing

“Zonnepanelen, batterijen, warmtepompen: de componenten bestaan allemaal,” zegt hij. “De grote sprong zit in hoe je ze samen aanstuurt. Van één woning tot een wijk of een stad.”

Energy management, datagedreven beslissingen en AI worden cruciaal. Niet langer elk toestel apart, maar geïntegreerde systemen die vraag en aanbod slim balanceren. “Voor installateurs betekent dat een verschuiving: van toestellen plaatsen naar systemen laten samenwerken.”

Besparen op innovatie: valse economie

In tijden van krapte klinkt de vraag of energie-innovatie niet te duur is. De Wispelaere nuanceert: “Als er bespaard moet worden, moet iedereen meedoen. Maar te diep snijden is een valse economie.”

“Alles wat we hier doen rond energietransitie, renovatie, bevoorradingszekerheid en systeembeveiliging levert directe voordelen op. Minder innovatie betekent duurdere energie, minder competitiviteit en meer kwetsbaarheid.”

“De energietransitie is ook een veiligheidsdossier. Technologieën voor propere, betrouwbare energie kunnen net zo goed ingezet worden in defensietoepassingen of veldhospitalen.”

“Poetin stopt niet, de klimaatverandering stopt niet. Als je een jaar wacht, win je daar weinig mee. Europa heeft niet de grootste CO₂-voetafdruk, maar wél de kennis en middelen om oplossingen te bedenken en te verkopen. Het zou dom zijn om die troef op te geven.”

Oproep aan de installateur: wees niet bang van innovatie

“Laat je niet afschrikken door innovatie,” besluit De Wispelaere. “De technieken liggen klaar: slimme sturing, geïntegreerde systemen, nieuwe verwarmingsconcepten. Hier in Genk hebben we de infrastructuur om alles in echte omstandigheden te testen. Kom kijken, stel vragen, test mee. Als jij op de werf tegen problemen aanloopt waarvoor de markt geen antwoord heeft, zoeken we graag samen naar oplossingen.”